Melk: de gezondheidsvoordelen en -nadelen op een rij

De gemiddelde Nederlander is opgegroeid met melk. Je zou er groot en sterk door worden. Maar is melk zo gezond als we vroeger dachten? 

In dit artikel zetten we verschillende feiten en meningen over melk uiteen.

Diëtist Fleur Lassche

Geschreven door Fleur Lassche, Diëtist & Content CreatorBSc Voeding en diëtiek, MSc Health education and promotion, HBO minor Klinische voeding

Melk komt van zoogdieren

Wat is melk

Melk is een product dat vrouwelijke zoogdieren produceren voor hun jonge kinderen. Mensen gebruiken vaak de melk van koeien, geiten, schapen en buffels voor een glas melk, of het maken van zuivelproducten zoals kaas.

Tip

De meeste melk wordt in Finland en Zweden gedronken. Nederland staat op nummer 3 met 320 liter melk per persoon, per jaar. Dat zijn heel wat pakken melk!

Verschillende soorten melk

Naast de verschillende soorten dieren waarvan we melk gebruiken, is er ook een onderscheid te maken in de soorten toegepaste methodes om melk te bewerken. Het is handig deze verschillen te weten, voordat we in gaan op het verschil in voedingswaarde.

Verse melk van de boer is onverhit

Verse melk van de boer (rauwe melk)

Je kunt direct bij de boer échte verse melk kopen. Deze melk is niet bewerkt. Dit houdt in dat er bijvoorbeeld geen vet uit de melk is gehaald en het de oorspronkelijke voedingswaarde bevat. Daarnaast is de melk niet verhit en bevat nog de bacteriën die van nature aanwezig zijn.

Voedingsschema's op maatNieuw

Ontvang elke week een nieuw voedingsschema op basis van je persoonlijke macro- en caloriebehoefte. Inclusief wekelijkse boodschappenlijst.

Elke week een nieuw voedingsschema op maat!
Fitchef logo Powered by FitChef
Voedingsschema's

Het wordt aangeraden om deze melk eerst te verhitten, om te voorkomen dat je ziek wordt. Niet iedereen doet dit, omdat ze geloven dat deze melk het afweersysteem versterkt.

Er zijn ook boeren die melk van specifieke koeien verkopen en niet het "mengsel" van alle koeien. Elke koe geeft andere melk en zal ook anders smaken. Je kunt dan bijvoorbeeld vragen naar de melk van koe Marie.

Melk uit de supermarkt is verhit

"Verse" melk uit de koeling (supermarkt)

De melk die je vindt in de koeling in de supermarkt komt niet direct van de koe/boer. De melk wordt eerst verzameld in een grote koeltank. Een vrachtwagen haalt deze melk elke drie dagen op en brengt het naar de fabriek.

In de fabriek bewerken ze de melk, zodat onder andere de bacteriën gedood worden en het het juiste vetpercentage krijgt. Als laatste wordt de melk verpakt en naar de winkel gebracht.

Houdbare melk

Houdbare melk wordt grotendeels hetzelfde klaargemaakt als de melk die in de koeling staat (in de supermarkt). Het grootste verschil is dat de melk verhit wordt tot een veel hogere temperatuur. Dit wordt het Ultra Hoge Temperatuur-proces (UHT) genoemd. De melk wordt enkele seconden verhit tot 130-140 graden Celsius, ook wel sterilisatie genoemd

Doordat de melk beter verhit wordt, zitten er nagenoeg geen bacteriën meer in. Hierdoor is de melk langer houdbaar.

Verse melk vs houdbare melk

De vraag die ontstaat is: wat is dan het verschil tussen de supermarkt-melksoorten in voedingswaarden? 

Doordat houdbare melk gesteriliseerd wordt, krijgt de melk een andere smaak. De voedingswaarde verschilt nauwelijks, als je kijkt naar bijvoorbeeld de hoeveelheid koolhydraten, vetten, eiwitten en mineralen (zoals calcium). 

Daarentegen kunnen er wel vitaminen kapot gaan in dit verhittingsproces. Hierdoor zitten er minder vitamines in houdbare melk. Denk bijvoorbeeld aan vitamine B2 en B12. je zou daarmee kunnen stellen dat deze melk daarom iets minder gezond is.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Hoe gezond eet jij?

Doe de quiz en kom er in enkele minuten achter! Ook ontvang je een persoonlijk advies waarin staat hoe je je eetpatroon kunt verbeteren.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Wil jij graag je gezondheid verbeteren?

Gebruik onze gratis Matching tool om de voedingsexpert te vinden die jou het beste kan ondersteunen.

Ga naar de Matching tool
Vind jouw ideale voedingsexpert

Voedingswaarden melk

De voedingswaarde van melk hangt er vanaf wat voor melk je drinkt, magere, halfvolle en volle melk hebben ieder een ander vetpercentage. Daarom gaan we voor nu uit van volle melk. Halfvolle en magere hebben minder hoog vetpercentage dan volle melk. Honderd milliliter volle melk bevat: 

  • 60.8 kcal
  • 3.4 gram vet
  • 2.2 gram verzadigd vet
  • 4.48 gram koolhydraten (suikers)
  • 3.28 gram eiwit
  • 0.104 gram zout

Daarnaast bevat melk ook belangrijke micronutriënten zoals calcium, vitamine D en vitamine B12.

Magere melk is een gezonde optie als iemand minder (verzadigd) vet binnen wil krijgen. Echter kan (half)volle melk wel het voordeel hebben dat het door het vet beter bepaalde in vet oplosbare vitamines kan absorberen.

Tip

Een vrij algemeen advies is om twee glazen melk per (volwassen) persoon per dag te drinken. Kinderen die in de groei zijn (pubers)  en 50 plussers mogen meer melkproducten gebruiken.

De gezondheidsvoordelen van melk

Melk is een goede bron van dierlijke eiwitten, verzadigd met essentiële aminozuren, vitamines B2, B12 en D en calcium. Met het drinken van melk kom je al snel aan de dagelijkse behoefte calcium. 

Vitamine B2 helpt bij de instandhouding van het zenuwstelsel, de spijsvertering en de energiehuishouding.

Vitamine B12 is nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen en voor een goede werking van het zenuwstelsel. Calcium maakt je botten en tanden sterker.

Tip

Volle melk bevat meer verzadigd vet dan magere of halfvolle melk. Volle melk bevat zo'n 60% procent verzadigd vet. Daarom is het aan te raden om magere melkproducten te gebruiken. Op deze manier krijg je niet teveel verzadigde vetten binnen.

Waarom zou melk ongezond zijn?

We hebben net besproken waarom melk gezond voor je zou zijn. Toch zijn er heel veel mensen, waaronder voedingsdeskundigen, die beweren dat melk erg ongezond is voor het menselijk lichaam. Hieronder hebben we de verschillende redenen uiteen gezet.

Moedermelk van koeien is voor de kalven

Moedermelk voor kalfjes

Een mens heeft geen melk nodig. Koemelk is oorspronkelijk bedoeld voor kalfjes. Kalfjes hebben melk nodig om uit te groeien tot grote koeien. Wij zijn als mensen de enige wezens die de moedermelk van een ander 'soort' drinken.

Dat wil zeggen dat wij melk drinken die eigenlijk bedoeld is voor het ontzettend hard laten groeien van kalfjes.

Caseïne-eiwitten

Melk bevat twee soorten eiwitten: wei-eiwitten en caseïne-eiwitten. Caseïne-eiwitten worden slecht opgenomen door het menselijk lichaam. Koemelk bestaat voor 20% uit wei-eiwit en voor 80% uit caseïne-eiwit. Een teveel van caseïne eiwitten kan zorgen voor een koemelkintolerantie. In het uiterste gevallen kan dit eiwit zelfs voor hartziekten, verkalking van de aderen, diabetes, autisme, ernstige darmklachten en kanker zorgen.

Lactose

Een andere belangrijke voedingsstof in melk is lactose. Lactose wordt ook wel 'melksuiker' genoemd en zorgt ervoor dat baby's en jonge dieren groeien. Ongeveer 70% van de wereldbevolking is lactose-intolerant. Wanneer je lactose-intolerant bent, mist jouw lichaam (gedeeltelijk) het enzym 'lactase' dat ervoor zorgt dat lactose wordt afgebroken. Veel mensen worden ziek van het drinken van melk, maar komen hier pas op latere leeftijd achter. 70% van de wereldbevolking is een grote groep mensen!

Invloed van calcium en fosfor op je botten

We hebben eerder besproken dat melk calcium bevat. Calcium is goed voor de opbouw van botten en tanden. Echter, melk bevat ook heel veel fosfor. Wanneer de verhoudingen tussen fosfor, calcium en magnesium goed zijn, neemt het lichaam gemakkelijk fosfor op. Dit is bij koemelk niet het geval. Koemelk bevat bijna net zoveel calcium als fosfor; hier kan jouw lichaam niks mee.

Melk is niet per se goed voor je botten

Er is minstens twee keer zoveel calcium als fosfor nodig, om fosfor af te breken. Om weer in balans te komen, wordt de calcium voorraad in je lichaam aangebroken. Calcium zit in je botten.

Kortom; je denkt je botten sterker te maken door meer melk te drinken, maar ondertussen breek je hierdoor je botten juist af. Dit verschijnsel noemen we 'osteoporose.'

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Hoe gezond eet jij?

Doe de quiz en kom er in enkele minuten achter! Ook ontvang je een persoonlijk advies waarin staat hoe je je eetpatroon kunt verbeteren.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

pH-waarden van het bloed

Dierlijke producten, zoals melkproducten, zorgen ervoor dat de pH-waarde van je bloed daalt. Dit betekent dat je lichaam zuurder wordt. Wil je de verzurende werking van melk tegengaan, dan zul je heel veel groente moeten eten om weer in balans te komen. Kortom: hoe meer melk je drinkt, hoe zuurder je wordt en hoe meer groente je zult moeten eten om dit weer goed te maken.

Melkproducten en acne

Acne is een aandoening waarbij iemand veel last heeft van puistjes, die worden veroorzaakt door verstopte of ontstoken talgkliertjes. Er zijn mensen die er meer last van hebben dan anderen, of mensen die er op volwassen leeftijd last van hebben of krijgen.

Er wordt vaak naar verschillende voedingsmiddelen gewezen die vermeden zouden moeten worden omdat ze klachten kunnen verergeren. Voorbeelden hiervan zouden zijn chocolade, varkensvlees en melk(producten).

Er zijn verschillende studies waaruit kan worden aangetoond dat melk invloed kan hebben op acne. Dit komt omdat melk de hormoonbalans in het lichaam zou verstoren. Toch is het nog altijd onduidelijk of de producten de klachten veroorzaken of verergeren. Heb je last van puistjes, dan kan het de moeite waard zijn je glas melk even te laten staan om te kijken of dit verbetering oplevert.

Hormonen in koemelk

Ja, er zitten hormonen in koemelk. Deze hormonen komen van nature voor bij koeien. Deze hormonen regelen allerlei functies, denk bijvoorbeeld aan de spijsvertering of de waterhuishouding.

In Nederland is het verboden om extra hormonen toe te dienen, om te voorkomen dat je niet te veel binnen kunt krijgen. Dit wordt streng gecontroleerd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Wist je dat...

...men in sommige landen wel extra hormonen toevoegt aan de melk? Dit wordt gedaan om de opbrengst te verhogen. Dit is dus niet van toepassing in Nederland.

Zijn deze hormonen schadelijk?

De hoeveelheid hormonen die van nature aanwezig is heeft geen invloed op je gezondheid. Dit komt omdat het gaat om een kleine hoeveelheid. Wanneer je daarentegen wél te veel hormonen binnenkrijgt, kan dit effect hebben op je gezondheid. Het kan bijvoorbeeld schadelijk zijn voor de hormoonhuishouding en de weerstand.

Om te voorkomen dat Nederlanders te veel hormonen binnenkrijgen, is het verboden om extra hormonen toe te dienen.

Melkvervangers

Wellicht ben je erachter gekomen dat je lactose-intolerant bent. Wat nu? Je gaat melk misschien best wel missen, want je bent zo gewend het te drinken. Geen nood! Er zijn tegenwoordig erg goede vervangers te koop. Zowel in de supermarkt als bij de natuurwinkel kan je kiezen uit allerlei varianten 'melk,' zonder lactose of andere dierlijke producten. Je kan bijvoorbeeld kiezen uit:

Het is misschien eventjes wennen, maar je komt er snel achter dat deze melksoorten te gebruiken zijn voor alles wat je ook met koemelk deed. Denk aan taarten bakken, pap koken of milkshakes maken. Je hoeft dus niks te missen. Let er wel op dat je in je voedingspatroon alle voedingsstoffen binnenkrijgt.

Melk is verrijkt met belangrijke bouwstoffen, vitamines en mineralen die je lichaam nodig heeft. Er zijn wel een aantal gezondheidsnadelen toe te schrijven aan dit witte drankje. Toch is dit niet per se een reden om je glas melk te laten staan. Weeg voor jezelf af wat melk kan betekenen voor je gezondheid. 

Beoordeel dit artikel

Diëtist Fleur Lassche

Nieuwsgierig naar meer informatie over dit onderwerp?

Stel dan je vraag gratis en eenvoudig aan één van onze voedingsexperts hier!

Wil jij graag je gezondheid verbeteren?

Gebruik onze gratis Matching tool om de voedingsexpert te vinden die jou het beste kan ondersteunen.

Ga naar de Matching tool
Vind jouw ideale voedingsexpert
Nieuw Voedingsschema's op maat

Gezond eten was nog nooit zo eenvoudig!

Voedingsschema's
Meer informatie
Fitchef logo Powered by FitChef

Beoordeel dit artikel

Gerelateerde artikelen

Melkvervangers - 5 alternatieven voor melk

Melkvervangers - 5 alternatieven voor melk

Waarom zou je melkvervangers drinken? 'Melk is goed voor elk'. 'Melk, de witte motor'. Toch? Vroeger kreeg ieder kind el...

Lactose intolerantie: symptomen, oorzaken, diagnose en behandeling

Lactose intolerantie, de symptomen, oorzaken en behandeling

Lactose intolerantie: het lijkt steeds vaker voor te komen. Eigenlijk is het menselijk lichaam na het derde levensjaar n...

vitamine B12 tekort

Herken een vitamine B12 tekort op tijd (aan deze 9 klachten)

Hoe merk je dat je een vitaminetekort hebt? Dit kan zich op diverse manieren uiten. Denk aan vermoeidheid, tintelingen o...

Calcium: Gezondheidsvoordelen en Tekorten

Calcium, waarom is dit mineraal zo belangrijk?

"Drink je melk, daar word je groot en sterk van". Deze opmerking werd vroeger vaak gemaakt. En er zit zeker een kern van...

Havermelk: het Plantaardige antwoord op dierlijke Melk

Is havermelk gezonder dan koemelk? (+ zo maak je het zelf)

Havermelk kom je steeds vaker tegen. Niet alleen in de schappen van de supermarkt, maar ook in de horeca. Het drankje i...

fosfor

Fosfor: Voordelen, Risico's en tekort Herkennen

Pure fosfor is ontvlambaar en levensgevaarlijk. Maar het mineraal, dat je in je eten aantreft, is essentieel voor je gez...

Biologisch vlees zuivel beter

Biologisch vlees en zuivel beter voor jou en het milieu?

Biologische vlees- en zuivelproducten zijn hot! Zo kan het zomaar gebeuren dat je bij je buurvrouw op de koffie bent en ...

Lees wat je gemist hebt

13441 Mensen gingen je al voor

Blijf op de hoogte door je in te schrijven voor onze nieuwsbrief. Ontvang tijdelijk ons e-book 'Eet jij gezond?' helemaal gratis.

Je ontvangt maximaal één persoonlijke e-mail per week van een van onze teamleden.
Een postbode met het (PDF) boek 'Gezond eten voor iedereen'