Duurzame Keurmerken: Welke zijn er en wat houden ze in?

In de supermarkt kies je een product waarschijnlijk op basis van het uiterlijk, de houdbaarheidsdatum en de prijs. Maar deze drie criteria zeggen niets over de kwaliteit.

Toch staat er regelmatig iets op de verpakkingen dat je wellicht over het hoofd ziet: logo’s van keurmerken. Deze kunnen je wél wat vertellen over de kwaliteit van het product. Helaas is het niet altijd duidelijk wat de kwaliteitseisen zijn. Bovendien zijn er zo veel logo’s dat je soms door de bomen het bos niet meer ziet.

In dit artikel kom je erachter waarvoor verschillende keurmerken dienen, zodat je een betere keuze kunt maken voor jezelf, het klimaat en/of het dierenwelzijn.

Waarvoor is een keurmerk nodig?

Een keurmerk is bedoeld om doelen binnen een bepaalde sector sneller te behalen. Zo zijn er keurmerken die bijdragen aan het klimaat, gezondheidsdoelen en dierenwelzijn. Met een keurmerk wordt dus aangeduid dat het bedrijf actief werkt aan deze doelen.

Als consument kun je besluiten producten te kopen die deze doelen steunen. Daarom is het handig als het keurmerk duidelijk op een etiket wordt weergegeven. Dan kun je naast de houdbaarheid en prijs ook letten op de kwaliteit van het product. Het is daarbij wel handig om te weten welke eisen er aan een keurmerk gesteld worden.

De verschillende biologische keurmerken

Er bestaan een tal aan keurmerken om biologische producten aan te duiden. Hieronder geven we een bondig overzicht van de bekendste biologische keurmerken en leggen we uit aan welke eisen een biologisch product moet voldoen.

Om dit keurmerk te krijgen, moeten voedingsmiddelen onder andere aan deze eisen voldoen:

• Transparantie over de herkomst van de ingrediënten
• Vrij van kunstmest
• Vrij van chemische bestrijdingsmiddelen     
• Oog voor dierenwelzijn
• Vrij van synthetische conserveringsmiddelen, geur-, kleur- en smaakstoffen     
• Vrij van genetische modificatie
• Het product bestaat voor minimaal 95% uit biologische ingrediënten

Zo moet je als producent, boer of handelaar ook bezig zijn met het verduurzamen van het bedrijf om dit keurmerk te mogen gebruiken. Je kunt daarbij denken aan het gebruik van duurzame verpakkingen en het verminderen van het energiegebruik. Ook ethisch en eerlijk zakendoen valt onder de eisen van het EKO-keurmerk.      

Er zijn ook een aantal specifieke normen voor elke landbouwsector. Zo moeten veedieren een ruime tijd per jaar buiten in de wei grazen, wordt er biologisch stro gebruikt en krijgen de beesten voldoende daglicht.                                                                 

Voor akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt zijn er voornamelijk aanvullende eisen opgesteld om de grond te beschermen tegen bodemuitputting. Zo moet je als akkerbouwer minimaal 30% aan grondverrijkende rustgewassen gebruiken zoals graan, grasklaver of vlinderbloemigen. Daarnaast mag slechts 50% van de grond gebruikt worden voor rooigewassen zoals aardappelen, wortel- en knolgewassen.

Biodynamische landbouw houdt in dat er niet alleen oog is voor dier en natuur, maar dat er uitgegaan wordt voor een samenhang tussen mens, plant, dier en bodem. Alle natuurlijke levensprocessen worden zo veel mogelijk ondersteund. 

Bedrijven die dit keurmerk dragen werken meestal met gemengde sectoren. Zo wordt er gestreefd naar een kringloop van voer en mest in het eigen bedrijf. Hier zie je een greep uit de algemene eisen die het Demeter-keurmerk stelt:

• Mest is 100% biologisch.
• Dierenvoer is 100% biologisch, waarvan minimaal 80% (50% voor kippen en varkens) afkomstig is van het eigen bedrijf.
• Stro moet van een biologisch(-dynamisch) bedrijf afkomstig zijn.

Voor een kippenhouderij gelden onder andere deze eisen:

• Binnen wordt rekening gehouden met maximaal 5 kippen per m2 
• Het uitloopgebied moet voor 40% uit beplanting, zodat de kippen beschutting hebben
• Enkel langzaam groeiende kippenrassen worden gehouden
• Snavels worden niet geveild of geknipt

Voor rundvee gelden onder meer deze eisen:

• Maximaal 2 koeien per hectare 
• De koeien hebben minimaal 180 dagen weidegang
• Onthoornen is niet toegestaan
• Het voer bestaat voor 60% uit ruwvoer (gras/hooi/kuil)

Bij een varkenshouderij moet rekening gehouden worden met onder andere deze eisen:

• Het aanbrengen van een neusring is niet toegestaan
• De dieren moeten tijdens de gehele mestperiode toegang hebben tot uitloop 
• Immunocastratie is niet toegestaan
• Varkens hebben het recht op een goed ingestrooide ligruimte

Overige duurzame keurmerken

Niet enkel biologische keurmerken zijn duurzaam. Er bestaan nog veel meer soorten die op hun manier bijdragen aan een duurzamer product. Hieronder zetten we er een aantal voor je op een rij. 

Toch kun je in Nederland door middel van twee keurmerken kiezen voor duurzame vis: het Marine Stewardship Council-keurmerk (MSC) en het Aquaculture Stewardship Council-keurmerk (ASC).

Het ASC-logo draagt bij aan het beschermen van de lokale biodiversiteit en ecosystemen. Het gebruik van chemicaliën en antibiotica wordt streng gereguleerd. Daarnaast richt het keurmerk zich op betere arbeidsomstandigheden.

Het Beter Leven-keurmerk heeft eisen opgesteld per diersoort om het dierenwelzijn zo goed mogelijk te waarborgen. Hieronder zie je een overzicht per dier. Hierbij komt niet elk veedier en elke eis aan bod. In dit overzicht duiden we de eis voor minimaal één ster aan.

Melkkoeien:

• Ligplekken: minstens zoveel ligbedden als het aantal koeien
• Borstels in de stal 
• Weidegang: minstens 120 dagen gedurende minimaal 6 uur per dag 

Vleesrunderen:

• Kalf bij de moeder voor minimaal 3 maanden
• Ruimte: minimaal 5,4 m2 per rund
• Zachte ligplaats van stro

Leghennen:

• Ruimte: maximaal 9 hennen per m2
• Afleidingsmateriaal is verplicht, zoals graan, stro en pikstenen
• Uitloop is verplicht, minimaal 20% van de stalruimte is een overdekte uitloopplek

Vleeskuikens:

• Binnenruimte: maximaal 13 kuikens per m2
• Ras: langzaam groeiend ras om plofkippen en antibiotica te voorkomen
• Uitloop is verplicht, minimaal 20% van de stalruimte is een overdekte uitloopplek

Beter Leven heeft dit keurmerk in het leven geroepen zonder winstoogmerk. Bedrijven met het Beter Leven-keurmerk worden regelmatig gecontroleerd door Stichting Beter Leven keurmerk en door verschillende onafhankelijke, geaccrediteerde Certificatie Instellingen zoals IKB, KAT, VvM en MSC.

De keurmerk-criteria hebben betrekking op de gehele productiecyclus. Er dient zuinig te worden omgegaan met energie en water, actief te worden gewerkt aan het verminderen van uitstoot en oog te hebben voor dierenwelzijn, natuur en biodiversiteit.

On the way to PlanetProof is een keurmerk uitgegeven door SMK. Dit bedrijf heeft meerdere keurmerken onder haar naam staan zoals Milieukeur, EU Ecolabel en Milieuthermometer Zorg. Bedrijven met een certificaat voor het On the way to PlanetProof-keurmerk wordt onafhankelijk gecontroleerd door KIWA, SGS, ECAS en andere organisaties.

Dat zit zo… Keurmerkhouders van bovenstaande keurmerken worden stuk voor stuk gecontroleerd door onafhankelijke partijen om de kwaliteit van het product te garanderen. Deze partijen worden op hun beurt weer gecontroleerd door de Raad voor Accreditatie om de kwaliteit van het keurmerk te waarborgen.

Deze raad is een zelfstandig bestuursorgaan, aangewezen door de overheid als nationale accreditatie-instantie. De hoofdtaak van deze raad is controleren of de kwaliteit van producten of diensten (en in dit geval dus keurmerken) ook écht gerechtvaardigd is.

Geen keurmerk

Zo, na dit artikel kun je wel stellen dat je een échte keurmerk-expert bent. Maar je weet nog niet alles. Wist je dat producten die geen logo op hun etiket hebben, niet per definitie slechter zijn dan voedingsmiddelen met keurmerk? 

Zo’n logo verschijnt niet zomaar op een product, ook niet als je aan alle eisen voldoet. Als bedrijf moet je je aanmelden om hiervoor in aanmerking te komen.