Is kalium de gezonde zoutvervanger voor iedereen?

Kaliumzouten hebben een bloeddrukverlagend effect. Is kalium daarmee een goede zoutvervanger, ook bij een nierziekte? Erasmus MC in Rotterdam doet er onderzoek naar.

Om die reden bestaan er speciale dieetzouten waarbij een deel van het natrium is vervangen door kalium. In wetenschappelijk onderzoek is de gezondheidswinst van kaliumchloride als zoutvervanger al langer aangetoond. Zo hebben mensen bij langdurig gebruik van kaliumverrijkt zout (25 procent kaliumchloride, 75 procent natriumchloride) een lagere bloeddruk en minder vaak hart- en vaatziekten.  

Zoutvervanger

Je zou hierdoor denken dat kalium een ideale vervanger is voor natrium. En dat juist nierpatiënten hier baat bij hebben, ook omdat zij vaak een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten hebben. Maar is het voor hen ook veilig om meer kalium te gebruiken?

Erasmus MC in Rotterdam onderzoekt met subsidie van de Nierstichting naar een goede zoutvervanger voor nierpatiënten. Volgens internist-nefroloog professor Ewout Hoorn is kalium eerder goed dan slecht voor nierpatiënten. Maar de vorm van kalium is daarbij wel belangrijk. 

Gevaarlijke hartritmestoornissen

Wereldwijd heeft 1 op de 10 mensen nierschade. En die groep wordt alleen maar groter door de toename van welvaartsziekten. Nierpatiënten krijgen doorgaans een natriumbeperkt dieet geadviseerd, omdat dit onder andere helpt de resterende nierfunctie te beschermen.

Volgens Hoorn zijn er daarnaast ook aanwijzingen dat kalium een nierbeschermend effect heeft, waardoor dialyse of niertransplantatie uitgesteld of zelfs voorkomen kan worden.

Helaas zit er aan gebruik van kalium een groot risico voor mensen met nierschade. Bij een verminderde nierwerking wordt kalium op een gegeven moment niet meer goed uitgeplast, en kan er een overschot aan kalium in het bloed ontstaat. Een te hoge kaliumspiegel in het bloed kan gevaarlijke hartritmestoornissen veroorzaken en zelfs leiden tot een hartstilstand.

Kaliumstudie

Om te onderzoeken of kalium veilig is voor nierpatiënten en of het ook bij hen tot gezondheidswinst leidt, is Hoorn in 2017 samen met collega’s uit drie andere UMC’s de “Kaliumstudie” gestart. Hoorns nieuwe studie is een spin-off van dit onderzoek.

In de Kaliumstudie werd al gezien het geven van extra kalium veilig is bij de meeste nierpatiënten. Maar daarnaast is ook iets nieuws ontdekt, namelijk dat chloride leidt tot verzuring van het bloed en het bloeddrukverlagende effect van kalium doet afnemen.

In de vervolgstudie gaan de onderzoekers daarom kijken wat chloride nu precies doet in de nierbuisjes. Ook gaan ze uitzoeken of chloride vervangen kan worden door bicarbonaat. Mogelijk is kaliumbicarbonaat een betere zoutvervanger voor nierpatiënten dan kaliumchloride: de voordelen van kalium zonder de nadelen van chloride.

Gezondheidswinst

Hoorn hoopt dat deze studies – naast het vinden van betere zoutvervangers - ook leiden tot het breder inzetten van gezonde voeding in de strijd tegen nierschade. Gezonde voeding bevat van nature al veel kalium en citraat, de voorloper van bicarbonaat, aldus Hoorn.

Maar het meeste hoopt hij dat de voedingsmiddelenindustrie deze ontwikkelingen ter harte neemt: ‘Van het zout dat we binnenkrijgen, is 80 procent al verwerkt door de voedingsmiddelenindustrie. Als zij dit voor een deel zouden vervangen door kaliumzouten, is de gezondheidswinst gigantisch.’