Emotie eten: eerste hulp bij emotioneel eetgedrag

Heb je ooit zin gehad om een stuk chocolade of een zak chips te eten na een stressvolle werkdag? Dan ben je niet de enige. Het valt niet te ontkennen: eten kan je een goed gevoel geven. Je hebt jezelf vast ook wel eens getrakteerd op iets lekkers na het behalen van je tentamen of het afronden van een project.

Dit wordt emotioneel eetgedrag genoemd en is iets anders dan emotie eten, wat vaak gepaard gaat met negatieve emoties en eetbuien. Wanneer ben je precies een emotionele eter en wat kun je ertegen doen? In dit artikel krijg je antwoord op deze vragen.

Diëtist Desiré van der Kruk beantwoordt jouw vragen

Geschreven door Desiré van der Kruk, DiëtistBSc Voeding en diëtiek, WO niveau Nutrition, Exercise and Sports

emotie eten

Emotie eten is in de media vaak een vorm van vermaak. Denk aan vrouwen in romantische comedy’s (zoals Bridget Jones) die een bak ijs leegeten na een break-up.

Het stoppen met emotie eten is niet enkel een kwestie van meer zelfcontrole hebben, wat vaak wordt gedacht. De oorzaken zijn complex; van verkeerde denkbeelden tot hormonen in het lichaam.

Wat is emotie eten?

Misschien herken je dit wel. Er is een reorganisatie gaande op je werk en je bent bang dat je je baan verliest. Je maakt je zorgen. Wat als ze je eruit gooien, kun je dan je huur nog betalen en hoe ga je ervoor zorgen dat er weer brood op de plank komt? 

Wanneer je bezorgd, bang of angstig bent, is eten vaak niet het eerste waar je aan denkt. Vaak gaan deze emoties gepaard met een gebrek aan eetlust. Bij emotionele eters is het tegenovergestelde het geval: zij gaan juist meer eten. Bij emotie eten gebruik je eten als een manier om met je gevoelens om te gaan.  

Wist je dat...

...emotie eten met name gelinkt wordt aan negatieve emoties? Uit onderzoek is gebleken dat het makkelijker is om controle op je eetgedrag te houden als je je goed voelt. De mechanismen hierachter zijn nog niet duidelijk.

emotionele eter

Een lastige diagnose

Het is moeilijk om vast te stellen wanneer je precies een emotionele eter bent. Emotie eten staat niet in het DSM-5 (het handboek voor psychische aandoeningen). Het is dus geen officiële aandoening. 

Iemand die veel onderzoek heeft gedaan naar emotie eten is de Nederlandse wetenschapspsycholoog Van Strien. Zij stelt dat er verschillende eettypen zijn, die verklaren waarom mensen overeten of waarom afvallen voor sommigen erg lastig is.

Voedingsschema's op maatNieuw

Ontvang elke week een nieuw voedingsschema op basis van je persoonlijke macro- en caloriebehoefte. Inclusief wekelijkse boodschappenlijst.

Elke week een nieuw voedingsschema op maat!
Fitchef logo Powered by FitChef
Voedingsschema's

Zo zijn er mensen die gemakkelijk bezwijken als ze langs een bakker lopen of wanneer vrienden een extra portie bittergarnituur bestellen. Dit zijn externe eters, die zich laten leiden door hun omgeving. 

Lijngerichte eters kunnen zich met name te buiten gaan in lijnperiodes, waarin de honger het wint van de wil om af te vallen. Of wanneer door een bepaalde gebeurtenis afvallen ineens onbelangrijk wordt. Ten slotte zijn er emotionele eters die meer eten bij stress en negatieve emoties. 

Op basis van deze theorieën over soorten eetstijlen stelde Van Strien De Nederlandse Vragenlijst van Eetgedrag op. Met deze vragenlijst kun je inzicht krijgen in welke factoren jouw voedingsinname het meest beïnvloeden.

Niet alle wetenschappers zijn ervan overtuigd dat emotie eten bestaat. Iedereen eet toch wel eens iets lekkers na een rotdag, is dit meteen een stoornis? 

Toch zijn er onderzoeken die het bestaan van emotie eten lijken te bevestigen. Zij testen de reactie op een krachtige stressopwekker bij twee groepen mensen, de vermoedelijke emotie eters en mensen die hier minder gevoelig voor leken te zijn. 

emotie stress

Toen de groepen werden blootgesteld aan de stressrespons (ze moesten een toespraak houden voor een groot publiek) werd er een verschil waargenomen in het eetgedrag.

De groep proefpersonen die hoog scoorde op emotioneel gedrag gingen meer eten na dit stressvolle moment. De andere groep consumeerde juist minder dan normaal 

Onderzoekers hebben geleerd dat emotioneel eten complexer is dan ze dachten, en bovendien moeilijk te meten. Daarnaast constateerden ze dat emotionele eters niet graag grote hoeveelheden eten in het bijzijn van anderen en dat eetbuien dikwijls in het geheim plaatsvinden.  

Wist je dat...

...als je last hebt van emotie eten afvallen of op gewicht blijven moeilijk kan zijn? Uit verschillende onderzoeken is naar voren gekomen dat diëten bij emotie eten niet helpt. Integendeel, het is juist een risicofactor voor eetbuien. Heb jij vaak last van emotie eten? Dan is het belangrijk dat je voldoende eet en geen maaltijden overslaat. 

Symptomen van emotie eten

De meeste symptomen zijn psychisch en hierdoor niet altijd makkelijk op te merken. Een aantal van de meest voorkomende symptomen zijn:

  • Je ervaart schaamte na eetbuien
  • Je hebt vaak zin in suiker- en vetrijke producten zoals chocola, snoep, taart
  • Je denkt de hele tijd aan eten
  • Je eet ook wanneer je geen honger hebt
  • Je verbergt het emotie eten en overeten voor anderen
  • Je voelt paniek wanneer er geen eten voorhanden is tijdens stressvolle situaties
  • Je hebt het gevoel dat je geen grip hebt op je eetpatroon
Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Hoe gezond eet jij?

Doe de quiz en kom er in enkele minuten achter! Ook ontvang je een persoonlijk advies waarin staat hoe je je eetpatroon kunt verbeteren.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Wil jij graag je gezondheid verbeteren?

Gebruik onze gratis Matching tool om de voedingsexpert te vinden die jou het beste kan ondersteunen.

Ga naar de Matching tool
Vind jouw ideale voedingsexpert
oorzaak emotie eten

Oorzaken van emotie eten

Emotioneel eten komt met name voor bij volwassenen. Kinderen zijn vrijwel nooit emotionele eters. Het is daarom aannemelijk dat emotioneel eten naar voren komt in de overgang tussen kindertijd en volwassenheid

De exacte oorzaak van emotie eten is onduidelijk. Onderstaande factoren lijken een rol te spelen bij de ontwikkeling van de aandoening:

Opvoeding

Emotioneel eten kan aangeleerd zijn. Als je ouders je vroeger altijd iets lekkers gaven als je iets goed deed en straften met eten als je ongehoorzaam was, dan is de kans groot dat je dit meeneemt. Hierdoor leer je als kind eten te associëren met gedrag en emoties

Ook als je ouders je voedingsinname erg in de gaten hielden of beperkten, kan dit het risico op emotie eten vergroten. De wortels van emotioneel eten liggen diep, wat het doorbreken van de gewoonte buitengewoon moeilijk kan maken. 

Chronische stress

Chronische stress zorgt voor een grotere eetlust en meer zin in calorierijk voedsel. Wellicht denk je: maar stress verlaagt je eetlust normaal gesproken toch? Op korte termijn klopt dit. Het zit zo:

Als je gestrest bent, maakt je lichaam talloze stresshormonen aan, zoals cortisol, adrenaline en noradrenaline. In kleine doses is het ervaren van stress en angst een voordeel. Stel je staat oog in oog met een grizzlybeer, dan is het van levensbelang dat je lichaam zich aanpast. Je wordt alerter en je lichaam maakt snel energie vrij om te gaan rennen. 

emotie eten geen eetlust

Daarnaast worden niet belangrijke lichaamsfuncties geremd. Een daarvan is je eetlust (je wilt geen broodje eten wanneer een grizzlybeer in je nek ademt). Wanneer het gevaar is geweken, zorgt cortisol ervoor dat je eetlust weer toeneemt.

In het geval van de grizzlybeer is dit logisch. Je hebt zojuist veel energie besteed aan het wegrennen van een roofdier. Je moet weer op krachten komen. 

Zodra stressvolle triggers verdwijnen, nemen de niveaus van je stresshormonen af. Maar wanneer je constant gestrest bent, zitten deze hormonen vast in overdrive. Je hebt continue hoge cortisolwaardes die bijdragen aan een grotere eetlust. Mensen die chronisch gestrest zijn, hebben hierdoor een grotere kans op emotie eten.

Je emoties niet goed kunnen reguleren, onderscheiden of uiten

Een onvermogen om je emoties te identificeren of te reguleren, zorgt ervoor dat je meer bent geneigd om emotioneel te eten. Voedsel kan dan een manier worden om met deze negatieve gevoelens om te gaan, want wanneer je eet hoef je niet aan de gevoelens te denken. 

Daarnaast krijg je van comfortvoedsel (rijk aan suiker en vet) een goed gevoel. Je lichaam maakt dan dopamine, ‘het gelukshormoon’, aan. Hierdoor voel je je eventjes wat beter.

Behandeling van emotie eten

Wanneer je je laat behandelen voor emotie eten is stap één het accepteren van en omgaan met vervelende negatieve gevoelens. Het onderdrukken en vermijden van deze gevoelens voelt misschien als een gemakkelijkere oplossing, maar zal je op de lange termijn niet helpen. Want zo blijven de gevoelens (latent) aanwezig en zullen ze om aandacht blijven vragen.

emotie eten behandeling

Veelgebruikte behandelingen bij emotie eten zijn cognitieve gedragstherapie en dialectische gedragstherapie.

Deze behandelingen hebben in wetenschappelijke studies veelbelovende resultaten opgeleverd in het verminderen van emotioneel eten en het vergemakkelijken van gewichtsverlies.

Cognitieve gedragstherapie

Het woord 'cognitie' zegt het al, het is een therapie die je manier van denken over bepaalde onderwerpen probeert te veranderen. Veel van de meest populaire en effectieve technieken voor cognitieve gedragstherapie worden toegepast op wat psychologen 'cognitieve vervormingen' noemen. Dit zijn onnauwkeurige gedachten die negatieve denkpatronen of emoties versterken. Denk aan:

  • Dingen alleen zwart-op-wit zien
  • Je alles persoonlijk aantrekken
  • De situatie groter maken dan het is
  • Alleen focussen op negatieve aspecten en niet op de positieve
  • Denken dat anderen dezelfde gedachten over situaties hebben als jij

Er zijn veel hulpmiddelen en technieken die worden gebruikt bij cognitieve gedragstherapie, waarvan er vele zowel in een therapiecontext als in het dagelijks leven kunnen worden gebruikt. Voorbeelden zijn journaling (het bijhouden van een dagboek), het herkennen (en ontkrachten) van foutieve denkbeelden en ademhalingsoefeningen.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Hoe gezond eet jij?

Doe de quiz en kom er in enkele minuten achter! Ook ontvang je een persoonlijk advies waarin staat hoe je je eetpatroon kunt verbeteren.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!
Tip

Houd eens een dagboek bij waarin je schrijft wat je wanneer eet en hoe je je voelde op dat moment. Je kunt zo inzicht krijgen in de situaties die bij jou emotie eten uitlokken. 

Dialectische gedragstherapie

Dialectische gedragstherapie (DGT) is een therapie gericht op het beter reguleren van van heftige emoties. Oorspronkelijk is DGT bedacht voor borderlineproblematiek, maar het wordt ook ingezet bij emotie eten. Naast individuele therapie bestaat deze vorm ook als groepstherapie.

Belangrijke componenten van DGT zijn mindfulness, het reguleren van emoties, frustratietolerantie en persoonlijke effectiviteit (dit omvat de communicatie met anderen). 

Tip

De oorzaken van emotie eten zijn complex. Wanneer je hinder in het dagelijkse leven ervaart, is het goed om contact op te nemen met een hulpverlener.

Wat kun je doen om emotie eten tegen te gaan?

Het is belangrijk om te leren identificeren welke gedachten je ertoe brengen om emotioneel te eten. Als je dat weet kun je leren om op een andere manier om te gaan met negatieve gevoelens.  

Het werkt over het algemeen niet om gewoon te zeggen: 'Ik ga niet eten als ik gestrest ben', want als de stress toeneemt is de kans groot dat je uiteindelijk toch zult toegeven en gaat eten. Waarom is dit eigenlijk zo moeilijk? Dat heeft alles te maken met langdurige gewoontes. 

emotie eten hersenen

Je hersenen zijn gewend om bij negatieve gevoelens een link te leggen met eten. Als emotioneel eten al een tijdje deel uitmaakt van je leven, zullen je hersenen je simpelweg oplichten bij het idee van een reep chocola.

Het kost tijd en moeite om dit te doorbreken. Een hulpverlener zoals een psycholoog kan je hierbij helpen.

Weet je niet waar je moet beginnen? Deze tips kunnen je helpen om met emotie eten om te gaan: 

  1. Eet voldoende, sla geen maaltijden over
  2. Zorg voor een gezonde levensstijl: genoeg slaap, gezond eten en voldoende beweging. Wanneer je een ongezonde levensstijl hebt, kunnen je emoties ook eerder ontregelen
  3. Zorg voor voldoende ontspanning, zoals mindfulness, sporten, wandelen, een vriend(in) bellen, lezen of schilderen
  4. Schroom niet om professionele hulp te zoeken, bij voorkeur een hulpverlener met ervaring in cognitieve en dialectische gedragstherapie

Conclusie

Emotie eten is de neiging om te veel te eten bij stress of het ervaren van negatieve emoties. Terwijl de meeste mensen merken dat hun eetlust onderdrukt wordt als ze van streek, verdrietig of gestrest zijn, ervaren veel emotionele eters het tegenovergestelde. In plaats van minder te eten als ze zich emotioneel ontregeld voelen, zullen ze te veel eten om met deze gevoelens om te gaan. 

Mogelijke oorzaken zijn onder andere aangeleerd gedrag tijdens de kindertijd, chronische stress en moeite om je gevoelens te uiten en te identificeren.

Wanneer je worstelt met emotie eten schroom niet om professionele hulp te zoeken. Cognitieve gedragstherapie en dialectische gedragstherapie worden vaak toegepast in de behandeling voor emotie eten. Het accepteren en omgaan met je gevoelens en gedachten staan hier centraal.

Beoordeel dit artikel

Diëtist Desiré van der Kruk beantwoordt jouw vragen

Nieuwsgierig naar meer informatie over dit onderwerp?

Stel dan je vraag gratis en eenvoudig aan één van onze voedingsexperts hier!

Wil jij graag je gezondheid verbeteren?

Gebruik onze gratis Matching tool om de voedingsexpert te vinden die jou het beste kan ondersteunen.

Ga naar de Matching tool
Vind jouw ideale voedingsexpert
Nieuw Voedingsschema's op maat

Gezond eten was nog nooit zo eenvoudig!

Voedingsschema's
Meer informatie
Fitchef logo Powered by FitChef

Beoordeel dit artikel

Gerelateerde artikelen

Afvallen

Afvallen, hoe doe je dat op een gezonde manier?

5 Kilo afvallen in 3 weken. Klinkt dat te mooi om waard te zijn? Dan is dat het waarschijnlijk ook. Gezond afvallen is n...

Stress verminderen door voeding

Stress verminderen met gezond eten? Dat kan!

Wanneer je stress hebt, ervaar je spanning of druk. Vroeger moest je lichaam snel kunnen reageren op een levensbedreigen...

Stress verminderen - effectieve tips tegen stress

Stress verminderen - effectieve tips tegen stress

Stress is dé 'ziekte' van de 21e eeuw. Iedereen schijnt er last van te hebben. Maar ergens lijken we het ook zelf in sta...

Premenstrueel syndroom (PMS): oorzaken en behandeling

Premenstrueel syndroom (PMS), oorzaken en behandeling

Veel vrouwen zijn er zich niet bewust van dat hun klachten gerelateerd zijn aan PMS. Het is daarom goed om te weten of j...

Wat is anorexia nervosa?

Wat is anorexia nervosa?

Anorexia nervosa is een ernstige psychische aandoening die veel bij tieners en vrouwen gezien wordt. Dit uit zich in een...

Intuïtief eten: wat houdt het in en hoe begin je ermee?

Intuïtief eten: Wat is het? De Voordelen en Nadelen

Eten wanneer je honger hebt, stoppen wanneer je verzadigd bent en je behoeftes respecteren: dat is in een notendop intuï...

eetstoornissen

In de ban van eten: alles over eetstoornissen

Een eetstoornis is geen keuze, een doorgeslagen dieet of een schreeuw om aandacht. Het is een psychische aandoening die ...

Lees wat je gemist hebt

13441 Mensen gingen je al voor

Blijf op de hoogte door je in te schrijven voor onze nieuwsbrief. Ontvang tijdelijk ons e-book 'Eet jij gezond?' helemaal gratis.

Je ontvangt maximaal één persoonlijke e-mail per week van een van onze teamleden.
Een postbode met het (PDF) boek 'Gezond eten voor iedereen'