Dikke voeten en enkels, de belangrijkste oorzaken en behandeling

Gezwollen, opgezette, dikke voeten en enkels: reden om zo snel mogelijk uit die strakke, beknellende schoenen te willen.

En aan hoge hakken moet je al helemaal niet denken! Jammer, want die passen nu net zo goed bij dat leuke nieuwe jurkje... En vooral 's avonds voelen je benen hierdoor loodzwaar.

In dit artikel bespreken we de oorzaken van dikke voeten en enkels, en wat je eraan kunt doen.

Stil zitten kan boosdoener zijn

Als je lang stil hebt gezeten, bijvoorbeeld na een lange autorit, kun je last krijgen van opgezette voeten, enkels, tenen, kuiten en knieën. Dit ongemak heeft te maken met je kuiten die je onvoldoende gebruikt. De kuitspieren zorgen er door middel van samentrekkingen normaliter voor dat het zuurstofarme bloed terug naar het hart wordt gecirculeerd. Aderkleppen zorgen ervoor dat dit geleidelijk gebeurt en dat het bloed niet terug kan lopen.

Als je lang stil zit circuleert je bloed niet goed en blijft het in je voeten, waardoor deze gaan opzwellen. Zeker als het dan ook nog warm is buiten, zullen je bloedvaten uitzetten. Er wordt dan nog meer bloed aangevoerd en de druk op de aders stijgt. Er kan dan een vochtophoping ontstaan in één of beide voeten. 

Mensen met verhoogd risico op dikke voeten en enkels

Sommige mensen lopen meer risico op het krijgen van opgezette enkels en voeten:

1. Mensen met overgewicht hebben meer kan op gezwollen voeten en enkels.

2. Mensen waarbij de aderkleppen minder goed functioneren en daardoor last hebben van spataderen, zullen automatisch ook meer last hebben van gezwollen voeten.

3. Mensen met beroepen waarbij je lang stil moet zitten of staan in dezelfde houding zijn gevoeliger voor het krijgen van dikke voeten en enkels.

4. Ouderen hebben vaak meer last doordat ze minder mobiel zijn en dus minder kunnen bewegen.

5. Vrouwen hebben over het algemeen meer last van opgezette voeten en enkels dan mannen. Tijdens de menstruatie houden vrouwen vocht vast en zwangere vrouwen hebben vaak het liefst comfortabele schoenen aan omdat zij ook meer vocht vasthouden in de voeten.

Ernstigere oorzaken voor dikke voeten en enkels

Het regelmatig last hebben van opgezette voeten kan ook een ernstigere oorzaak hebben. Er kan sprake zijn van hartfalen, een zogenaamd 'trombosebeen' of chronisch veneuze insufficiëntie (een bloedklonter die de ader verstopt). Door hogere druk in de aderen wordt het vocht dan niet goed afgevoerd. Zo'n overmatige vochtophoping heet ook wel 'oedeem', of specifiek in de voeten: lymfoedeem.

Ook nier- en leveraandoeningen en schildklierproblemen kunnen zorgen voor zwelling in voeten en enkels. Alle bovengenoemde kwalen kunnen tevens leiden tot spataders.

Bij regelmatige terugkerende klachten is het altijd raadzaam om de huisarts te bezoeken.

Wat kun je zelf doen ter voorkoming van dikke voeten en enkels?

Er zijn verschillende dingen die je kunt doen om gezwollen, dikke voeten en enkels te voorkomen. Denk hierbij aan:

• Rekken en strekken Strek regelmatig je benen, met name als je lang stil hebt gezeten, tijdens een lange autorit, en tijdens een vliegreis. Überhaupt is het goed om twee keer per dag een half uurtje te wandelen. Dit is behalve voor een betere vochthuishouding en bloedcirculatie ook goed voor de stofwisseling. Ook zwemmen en fietsen doen je benen goed en zijn minder belastend voor je knieën dan bijvoorbeeld hardlopen.
• Kleding Draag kleding die de bloedcirculatie niet belemmert.
• Water Drink voldoende! Daarmee wordt de bloedsomloop gestimuleerd. Denk ook aan groene thee of venkelthee.
• Vochtafdrijvend Eet producten die vocht afdrijven, bijvoorbeeld peterselie, bleekselderij, asperges, appelazijn, mierikswortel en venkel.
• Zout Eet minder zout. Zout houdt vocht vast. Vermijdt E-nummers in je voeding.
• Houding Let op je houding tijdens het zitten. Ga bijvoorbeeld niet met je benen over elkaar zitten (hoe lekker dat ook zit!) Dit belemmert de bloedcirculatie.
• Schoenen Zorg voor goede schoenen: luchtdoorlatend, ondersteunend en met een goede pasvorm. Er bestaan ook panty's die de bloedsomloop stimuleren. Deze geven meer ondersteuning en vallen vaak onder 'shapewear'.

Opgezwollen voeten en enkels voorkomen tijden een lange reis

Tijdens een lange vliegreis hebben mensen vaak last van opgezwollen voeten en of enkels, met onderstaande tips kun je eenvoudig de kans op dikke voeten en enkels verkleinen:

• Bewegen Zorg dat je voor je vertrek veel beweegt. Ga lekker wandelen, fietsen of doe andere activiteiten waarbij je je benen gebruikt.
• Kleding Draag geen strakke kleding zodat je bloedsomloop vrij kan stromen. Je kunt eventueel bloedsomloop stimulerende steunkousen dragen.
• Zithouding Ga niet met je benen over elkaar zitten, hierdoor beknel je je bloedsomloop in je benen.
• Tussendoor bewegen Als je met de trein of het vliegtuig reist, maak dan af en toe een wandelingetje.
• Oefeningen Ook vanuit je stoel kun je wat oefeningen doen. Duw je benen een paar keer omhoog door je hielen omhoog te duwen. En als je dat een paar keer gedaan hebt, til beide benen iets op en maak fietsbewegingen in de lucht. Als laatste, maak cirkelende bewegingen met je voeten, enkels en tenen, eerst naar links en dan naar rechts.

Zelf opgezette voeten en enkels behandelen

Bovenstaande tips kun je preventief toepassen maar ook als het leed al geschied is. Wat je zelf nog kan doen als je voelt dat je voeten opgezet zijn:

• Koelen Koelen van opgezwollen voeten en enkels kan de bloedsomloop verbeteren en de zwelling verminderen. 
• Masseren Het masseren van opgezwollen voeten en enkels kan naast het koelen ook de bloedsomloop verbeteren. 
• Houding Zorg ervoor dat je 's nachts tijdens het slapen je benen iets hoger laat rusten dan de rest van je lichaam. Ook kun je je benen, wanneer je overdag ergens zit, te rusten leggen op een hoger gelegen voetenbankje of op een dik kussen. Zo stroomt het bloed niet te veel naar beneden.
• Alcohol Beperk het gebruik van alcohol en cafeïne (met name op warme dagen) in verband met het onttrekken van vocht uit je lichaam.

Behandelingen die huisartsen meestal adviseren en toepassen zijn onder andere:

• Steunkousen Je hebt ze variërend van lichte, middelmatige en hoge druk. Steunkousen zijn beschikbaar in verschillende kleuren en patronen.
• Medische compressiekousen Deze zijn dikker dan reguliere steunkousen en zorgen voor een vastgestelde drukverdeling. Beide kousen zorgen ervoor dat de aderen gecontroleerd samendrukken met als doel het bloed gemakkelijker van voeten en benen naar het hart te laten terugvloeien. De compressiekous is echter uitsluitend op doktersadvies verkrijgbaar.
• Waterafdrijvende pillen Waterafdrijvende pillen worden ook wel plastabletten of duretica genoemd. De arts kan deze aanraden bij hartfalen, hoge bloeddruk of diabetes. Plaspillen stimuleren de aanmaak van urine in de nieren. Zo wordt het teveel aan vocht afgevoerd. Door het verlies van extra vocht zijn de bloedvaten minder vol. Hierdoor daalt de bloeddruk. Ook hoeft het hart minder kracht te gebruiken om het bloed rond te pompen. Deze medicijnen kunnen ook heftige bijwerkingen hebben zoals hartkloppingen. Stop er nooit zomaar ineens mee.
• Mineralen Mineralen zoals magnesium, natrium en kalium kunnen bijdragen aan de vochtbalans in het lichaam.
• Oedeemtherapie Oedeemtherapie is een massage door een huidtherapeut of oedeemfysiotherapeut. Door opwaartse bewegingen tijdens de massage verdrijft het overtollige vocht.
• Allergenen mijden Bij ‘allergisch angio-oedeem’ is er sprake van een vochtophoping ontstaan door een allergische reactie. Het is dan natuurlijk zaak om allergenen te vermijden.
• Operatieve oedeemreductie Dit wordt ook wel vochtdrainage genoemd. Hierbij wordt een klein slangetje gebruikt wat meestal met een naaldje bevestigd wordt in de buikholte. Vanuit daar wordt het overtollige vocht afgevoerd.