Vocht vasthouden in knieën, voeten of enkels (oedeem)

Als je vocht vasthoudt in voeten, enkels of knieën kan het zijn dat je last hebt van oedeem. De opgezette plekken kunnen pijnlijk en strak aanvoelen. Met name ouderen hebben hier last van.

In de zomer kan het door de warmte meer voorkomen. In dit artikel bespreken we de 'ins en outs' van dit veel voorkomende probleem. Hoe herken je oedeem en wat zijn de oorzaken? We bieden je eveneens oplossingen om de druk en pijn te verlichten en om lichte oedeem te voorkomen.

Martijn Pothof, Initiatiefnemer Gezondeten.nl

Geschreven door Martijn Pothof, Initiatiefnemer van gezondeten.nlMSc Exercise Science and Health Promotion

Vocht vasthouden (oedeem)

Hoe weet je of je vocht vasthoudt?

Om dit te controleren kun je met je vingertop op de opgezette plek drukken. Wanneer je vocht vasthoudt zal er meestal, wanneer je je vinger weghaalt, gedurende enige tijd een putje in je huid zichtbaar zijn.

Dat zal wel altijd in beide benen het geval moeten zijn, anders kan er sprake zijn van een ander probleem (bijvoorbeeld trombose).

Tip

Als de bloedsomloop in de benen niet goed naar je hart wordt afgevoerd, kan vocht zich opstapelen in je voeten, je enkels en je onderbenen. Het verzamelt zich bij deze gebieden door de zwaartekracht. 

Wat is oedeem?

Bij oedeem 'lekken' de bloedvaten vocht. Dit vocht hoopt zich op in het weefsel (buiten de lichaamscellen) en zorgt daardoor voor een zwelling. De organen die zich bezighouden met de vochtbalans in je lichaam spelen hierbij een rol: je nieren, je hart en een deel van de hersenen (de hypothalamus). 

Het hebben van opgezette voeten, enkels of knieën kan zeer vervelend zijn. Je schoenen zitten strak en lopen kan pijnlijk zijn. Je huid staat gespannen en kan rood en schilferig zien door de verdikking. Vaak is er ook sprake van putjes in de huid.

De huid kan uitgerekt zijn, glimmen en jeuken. Je kunt daarnaast last hebben van een opgeblazen buik en stijfheid in je benen. Als je niets doet met deze symptomen, kunnen er ontstekingen, infecties en littekens ontstaan. Ook kunnen je aderen, spieren en gewrichten minder flexibel worden.

Wist je dat...

...het vochtgehalte van je lichaam niet alleen wordt bepaald door het water wat je drinkt? Hierbij speelt je voeding, de hoogte waarop je je bevindt, de hoeveelheid die je transpireert en zelfs de luchtvochtigheid ook een rol. 

Voedingsschema's op maatNieuw

Ontvang elke week een nieuw voedingsschema op basis van je persoonlijke macro- en caloriebehoefte. Inclusief wekelijkse boodschappenlijst.

Elke week een nieuw voedingsschema op maat!
Fitchef logo Powered by FitChef
Voedingsschema's

Oorzaken oedeem

De oorzaken van oedeem, ook wel vocht in de onderbenen, onderscheiden we in lichte en zware vormen. Onderstaand lichten we beide vormen toe. 

Lichte vormen

Als je last hebt van oedeem kan het zijn dat je dagelijks te lang moet staan (bijvoorbeeld voor je beroep) of steeds in dezelfde houding staat of zit.

Hormonen hebben ook te maken met oedeem: voor de menstruatie en tijdens de zwangerschap hebben veel vrouwen last van vochtophoping. Bij een zwangerschap heeft de placenta bovendien veel vocht nodig.

Medicijnen kunnen vochtophoping als bijwerking hebben. Denk dan aan medicatie voor bijvoorbeeld hoge bloeddruk en diabetes, of ontstekingsremmende middelen en hormonen.

Indien je een voedingspatroon hebt waarbij je te veel zout binnenkrijgt kan dit voor vochtophoping zorgen. De nieren kunnen het overtollige zout in dat geval niet meer afscheiden. Vaak gaat het niet om dat snufje zout wat je aan je eten toevoegt, maar aan de totale zoutinname op een dag. In ons westerse eten zit enorm veel zout 'verstopt' in bewerkt voedsel als brood, sauzen en snoep.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Hoe gezond eet jij?

Doe de quiz en kom er in enkele minuten achter! Ook ontvang je een persoonlijk advies waarin staat hoe je je eetpatroon kunt verbeteren.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Wil jij graag je gezondheid verbeteren?

Gebruik onze gratis Matching tool om de voedingsexpert te vinden die jou het beste kan ondersteunen.

Ga naar de Matching tool
Vind jouw ideale voedingsexpert

Zware vormen

Soms is oedeem het gevolg van een onderliggende aandoening. Als je hart het bloed niet goed kan rondpompen, neemt de druk toe in de hartholten en het vaatstelsel. Dit heet congestief hartfalen en kan oedeem veroorzaken.

Ook kan een blokkade in een ader van het been zorgen voor spataderen en oedeem. Bij een nierziekte kunnen je nieren het vocht niet goed meer afvoeren waardoor het zich ophoopt.

Ook levercirrose kan leiden tot oedeem. Bij levercirrose wordt het leverweefsel aangetast en verschrompelt het littekenweefsel uiteindelijk. Je ziet bij leverpatiënten vaak ook dat de huid onder de ogen is opgezwollen.

Wanneer je lymfesysteem niet goed werkt kan het vocht zich eveneens ophopen in de weefsels. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn na een operatie bij kanker. In de meeste gevallen betreft het dan één van je benen.

vocht in voeten, enkels of knieën behandelen

Wat te doen als je vocht vasthoudt in je voeten, enkels of knieën?

Als je vermoedt dat je voeten, enkels of knieën vocht vasthouden kun je naar de huisarts gaan.

Bereid je afspraak goed voor door een lijstje op te maken van de specifieke klachten. Vraag aan de arts of je bijvoorbeeld een bloedonderzoek of urineonderzoek kunt laten uitvoeren, of een röntgenfoto kunt laten maken.

In veel gevallen schrijft de arts plastabletten voor. Deze medicijnen werken vochtafdrijvend en zorgen dat het overtollige zout snel door de nieren wordt verwerkt en wordt uitgeplast. Je kunt met je huisarts ook bespreken welke van onderstaande behandelingen geschikt zijn in jouw situatie.

Wat kun je zelf doen om de klachten te verminderen?

  • Beperk je zoutinname Wanneer je minder zout eet zul je ook minder vocht vasthouden. Een zoutloos dieet kan worden aangeraden bij mensen met oedeem, maar kwalitatief goed zout heeft ook vele gezondheidsvoordelen.

    Eet daarom vooral minder bewerkte, zoutrijke producten. Gebruik in ieder geval geen tafelzout maar liever ongeraffineerd zout zoals Himalaya zout of Middellandse zeezout.
  • Beweeg voldoende Beweeg in ieder geval 30 minuten per dag en met name de spieren en gewrichten waar omheen het vocht zich heeft opgehoopt. Door te bewegen stimuleer je de bloedcirculatie. Hierdoor kan het overtollige vocht weer terug naar het hart worden gepompt.
  • Probeer af te vallen Het is makkelijker gezegd dan gedaan, maar afvallen helpt wel. Voor mensen met overgewicht is het risico op oedeem namelijk groter.
  • Bescherm je huid Bescherm je huid tegen beschadiging door deze goed schoon te houden, met crème in te smeren en eventueel dikke sokken te dragen.
  • Medicijngebruik Controleer samen met je huisarts of eventueel medicijngebruik mogelijk de oorzaak is van de oedeem. Lees zelf altijd de bijsluiter van de medicijnen die je gebruikt. Een alternatief medicijn kan dan een oplossing bieden. Het gebruik van de anticonceptiepil kan ook zorgen voor het vasthouden van vocht in de benen.
  • Rusten en slapen Als je gaat rusten of slapen zorg dan dat je benen iets hoger liggen. Het vocht wordt dan makkelijker afgevoerd.
  • Drink voldoende waterHet is niet zo dat je minder moet gaan drinken omdat je vocht vasthoudt. Het tegenovergestelde is waar. Drink anderhalf tot twee liter water op een dag
  • Strakke kleding Draag zo min mogelijk strakke kleding of hoge hakken. Dit belemmert de bloedsomloop.
  • Massage Masseer je benen of laat je masseren. Het is dan belangrijk dat je in de richting van het hart strijkt.
  • Sauna Een regelmatig bezoek aan de sauna kan ook een prima methode zijn om je vochtregulatie te stimuleren.
  • Steunkousen In sommige gevallen kunnen steunkousen helpen bij het probleem. Deze zijn tegenwoordig in trendy vormen verkrijgbaar. Dit haalt echter niet de oorzaak van oedeem weg.
  • Koffie Drink minder koffie.
  • Sport en bewegen Met bepaalde oefeningen (bijvoorbeeld yoga) kun je ervoor zorgen dat je lymfe (ter hoogte van je nek) boven je hart komt te staan. Je staat dan dus op z'n kop. Dit is zeer goed voor de ontspanning van je lymfe en draagt ook bij aan gewichtsafname.
Voeding bij vocht in knie, enkel en voet

Voeding en oedeem

Je kunt je voeding aanpassen door in ieder geval minder zoutrijke voeding te eten. Daarnaast zijn er bepaalde producten die een positieve uitwerking hebben op oedeem.

Je kunt bijvoorbeeld wat meer bleekselderij, peterselie en mierikswortel eten. eten. Cranberries zijn ook goed voor je blaasfunctie. zijn ook goed voor je blaasfunctie. Verse ananas werkt voor sommige patiënten eveneens goed. Diverse soorten kruidenthee zoals van de rozenbottel en de jeneverbes werken prima.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Hoe gezond eet jij?

Doe de quiz en kom er in enkele minuten achter! Ook ontvang je een persoonlijk advies waarin staat hoe je je eetpatroon kunt verbeteren.

Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!

Wat kan je het beste eten als je veel vocht vasthoudt?

Wat helpt voor het verminderen van vocht in het lichaam, is voldoende water drinken (1,5 tot 2 liter per dag), minder zout en meer kalium binnenkrijgen.

  • Natrium Het natrium in zout bindt namelijk met vocht, waardoor je meer vocht vasthoudt in het lichaam. Dat extra vocht kan zich ophopen in lichaamscellen, bloedvaten (verhoogde bloeddruk) of tussen de lichaamscellen (oedeem).

    Voldoende water drinken zorgt ervoor dat de natriumconcentratie minder wordt en er regelmatiger urine wordt geproduceerd om onder andere natrium uit te scheiden. Natrium zit in keukenzout, maar zit ook in kaas, bewerkt vlees, boterhammen, kant-en-klaar maaltijden en snacks zoals chips.
  • Kalium Ook kalium verlaagt de natriumconcentratie en verhoogt de urineproductie. Kalium zit onder andere in (zoete) aardappelen, groenten, fruit, noten, zaden, peulvruchten, avocado en rozijnen.
  • Vochtafdrijvend Tot slot zijn er een aantal voedingsmiddelen en kruiden onderzocht die mogelijk een vochtafdrijvende werking hebben. Deze zijn hibiscus, brandnetel, venkel, knoflook, peterselie en paardenstaart.
Tip

Producten die kunnen helpen bij te veel vocht in je enkel, voet of knie zijn voedingsmiddelen rijk aan kalium zoals: aardappelen, groenten, fruit, vruchtensap, gedroogde vruchten, vlees en vis, koffie, tomaat, melkproducten, appelstroop, cacao, noten, peulvruchten zoals witte/bruine bonen, kapucijners en linzen

Wanneer direct een arts raadplegen?

Heb je ineens last van benauwdheid en houd je eveneens vocht vast? Dan heb je direct medische hulp nodig, zeker als je daarbij pijn in je borst hebt. Er kan dan vocht bij de longen zitten (longoedeem).

Als je been opgezwollen is en heel veel pijn doet (in combinatie met je kuit) is het ook belangrijk dat je een arts raadpleegt. Er kan dan een bloedprop zitten diep in je aderen. Dit wordt diepe veneuze trombose genoemd.

Beoordeel dit artikel

Martijn Pothof, Initiatiefnemer Gezondeten.nl

Nieuwsgierig naar meer informatie over dit onderwerp?

Stel dan je vraag gratis en eenvoudig aan één van onze voedingsexperts hier!

Wil jij graag je gezondheid verbeteren?

Gebruik onze gratis Matching tool om de voedingsexpert te vinden die jou het beste kan ondersteunen.

Ga naar de Matching tool
Vind jouw ideale voedingsexpert
Nieuw Voedingsschema's op maat

Gezond eten was nog nooit zo eenvoudig!

Voedingsschema's
Meer informatie
Fitchef logo Powered by FitChef

Beoordeel dit artikel

Gerelateerde artikelen

Dikke voeten en enkels: oorzaken en behandeling

Dikke voeten en enkels, de belangrijkste oorzaken en behandeling

Gezwollen, opgezette, dikke voeten en enkels: reden om zo snel mogelijk uit die strakke, beknellende schoenen te willen....

Vermoeide, zware benen

Vermoeide zware benen, zo behandel en voorkom je ze!

Heb jij regelmatig last van vermoeide, zware benen? Wil je aan het einde van de dag het liefst zo snel mogelijk je schoe...

Kramp in kuit, benen en voeten behandelen en voorkomen

Kramp in kuit, benen en voeten behandelen en voorkomen

Bijna iedereen is weleens wakker geschrokken door plotselinge spierkrampen. Dit kan zeer pijnlijk zijn en kan een paar s...

Verbeter je bloedsomloop met deze tips

Verbeter je bloedsomloop met deze tips

Verbeter je bloedsomloop en houd je hart- en bloedvaten gezond! In dit artikel geven wij je tips over hoe je ervoor zorg...

Trombose symptomen herkennen en oorzaken

Trombose symptomen herkennen en oorzaken

Trombose komt veel voor. Helaas kunnen veel mensen het niet herkennen bij zichzelf. Door er op tijd bij te zijn kun je l...

Je nieren ontgiften op natuurlijke wijze

Je nieren ontgiften op natuurlijke wijze

Goed functionerende nieren zijn enorm belangrijk voor je lichaam. Helaas heeft 1 op de 10 mensen lichte nierschade zonde...

Vocht vasthouden: oorzaken en 5 tips om het op te lossen

5 Tips om het vasthouden van vocht te verhelpen of voorkomen

Op een warme zomerdag kun je zomaar overvallen worden door opgezwollen voeten. Een hoge temperatuur is een onschuldige v...

Lees wat je gemist hebt

13387 Mensen gingen je al voor

Blijf op de hoogte door je in te schrijven voor onze nieuwsbrief. Ontvang tijdelijk ons e-book 'Eet jij gezond?' helemaal gratis.

Je ontvangt maximaal één persoonlijke e-mail per week van een van onze teamleden.
Een postbode met het (PDF) boek 'Gezond eten voor iedereen'