Melk: de gezondheidsvoordelen en -nadelen op een rij

De gemiddelde Nederlander is opgegroeid met melk. Je zou er groot en sterk door worden. Maar is melk zo gezond als we vroeger dachten? 

In dit artikel zetten we verschillende feiten en meningen over melk uiteen.

Verschillende soorten melk

Naast de verschillende soorten dieren waarvan we melk gebruiken, is er ook een onderscheid te maken in de soorten toegepaste methodes om melk te bewerken. Het is handig deze verschillen te weten, voordat we in gaan op het verschil in voedingswaarde.

Het wordt aangeraden om deze melk eerst te verhitten, om te voorkomen dat je ziek wordt. Niet iedereen doet dit, omdat ze geloven dat deze melk het afweersysteem versterkt.

Er zijn ook boeren die melk van specifieke koeien verkopen en niet het "mengsel" van alle koeien. Elke koe geeft andere melk en zal ook anders smaken. Je kunt dan bijvoorbeeld vragen naar de melk van koe Marie.

In de fabriek bewerken ze de melk, zodat onder andere de bacteriën gedood worden en het het juiste vetpercentage krijgt. Als laatste wordt de melk verpakt en naar de winkel gebracht.

Houdbare melk

Houdbare melk wordt grotendeels hetzelfde klaargemaakt als de melk die in de koeling staat (in de supermarkt). Het grootste verschil is dat de melk verhit wordt tot een veel hogere temperatuur. Dit wordt het Ultra Hoge Temperatuur-proces (UHT) genoemd. De melk wordt enkele seconden verhit tot 130-140 graden Celsius, ook wel sterilisatie genoemd

Doordat de melk beter verhit wordt, zitten er nagenoeg geen bacteriën meer in. Hierdoor is de melk langer houdbaar.

Verse melk vs houdbare melk

De vraag die ontstaat is: wat is dan het verschil tussen de supermarkt-melksoorten in voedingswaarden? 

Doordat houdbare melk gesteriliseerd wordt, krijgt de melk een andere smaak. De voedingswaarde verschilt nauwelijks, als je kijkt naar bijvoorbeeld de hoeveelheid koolhydraten, vetten, eiwitten en mineralen (zoals calcium). 

Daarentegen kunnen er wel vitaminen kapot gaan in dit verhittingsproces. Hierdoor zitten er minder vitamines in houdbare melk. Denk bijvoorbeeld aan vitamine B2 en B12. je zou daarmee kunnen stellen dat deze melk daarom iets minder gezond is.

Voedingswaarden melk

De voedingswaarde van melk hangt er vanaf wat voor melk je drinkt, magere, halfvolle en volle melk hebben ieder een ander vetpercentage. Daarom gaan we voor nu uit van volle melk. Halfvolle en magere hebben minder hoog vetpercentage dan volle melk. Honderd milliliter volle melk bevat: 

• 60.8 kcal
• 3.4 gram vet
• 2.2 gram verzadigd vet
• 4.48 gram koolhydraten (suikers)
• 3.28 gram eiwit
• 0.104 gram zout

Daarnaast bevat melk ook belangrijke micronutriënten zoals calcium, vitamine D en vitamine B12.

Magere melk is een gezonde optie als iemand minder (verzadigd) vet binnen wil krijgen. Echter kan (half)volle melk wel het voordeel hebben dat het door het vet beter bepaalde in vet oplosbare vitamines kan absorberen.

De gezondheidsvoordelen van melk

Melk is een goede bron van dierlijke eiwitten, verzadigd met essentiële aminozuren, vitamines B2, B12 en D en calcium. Met het drinken van melk kom je al snel aan de dagelijkse behoefte calcium. 

Vitamine B2 helpt bij de instandhouding van het zenuwstelsel, de spijsvertering en de energiehuishouding.

Vitamine B12 is nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen en voor een goede werking van het zenuwstelsel. Calcium maakt je botten en tanden sterker.

Waarom zou melk ongezond zijn?

We hebben net besproken waarom melk gezond voor je zou zijn. Toch zijn er heel veel mensen, waaronder voedingsdeskundigen, die beweren dat melk erg ongezond is voor het menselijk lichaam. Hieronder hebben we de verschillende redenen uiteen gezet.

Caseïne-eiwitten

Melk bevat twee soorten eiwitten: wei-eiwitten en caseïne-eiwitten. Caseïne-eiwitten worden slecht opgenomen door het menselijk lichaam. Koemelk bestaat voor 20% uit wei-eiwit en voor 80% uit caseïne-eiwit. Een teveel van caseïne eiwitten kan zorgen voor een koemelkintolerantie. In het uiterste gevallen kan dit eiwit zelfs voor hartziekten, verkalking van de aderen, diabetes, autisme, ernstige darmklachten en kanker zorgen.

Lactose

Een andere belangrijke voedingsstof in melk is lactose. Lactose wordt ook wel 'melksuiker' genoemd en zorgt ervoor dat baby's en jonge dieren groeien. Ongeveer 70% van de wereldbevolking is lactose-intolerant. Wanneer je lactose-intolerant bent, mist jouw lichaam (gedeeltelijk) het enzym 'lactase' dat ervoor zorgt dat lactose wordt afgebroken. Veel mensen worden ziek van het drinken van melk, maar komen hier pas op latere leeftijd achter. 70% van de wereldbevolking is een grote groep mensen!

Invloed van calcium en fosfor op je botten

We hebben eerder besproken dat melk calcium bevat. Calcium is goed voor de opbouw van botten en tanden. Echter, melk bevat ook heel veel fosfor. Wanneer de verhoudingen tussen fosfor, calcium en magnesium goed zijn, neemt het lichaam gemakkelijk fosfor op. Dit is bij koemelk niet het geval. Koemelk bevat bijna net zoveel calcium als fosfor; hier kan jouw lichaam niks mee.

pH-waarden van het bloed

Dierlijke producten, zoals melkproducten, zorgen ervoor dat de pH-waarde van je bloed daalt. Dit betekent dat je lichaam zuurder wordt. Wil je de verzurende werking van melk tegengaan, dan zul je heel veel groente moeten eten om weer in balans te komen. Kortom: hoe meer melk je drinkt, hoe zuurder je wordt en hoe meer groente je zult moeten eten om dit weer goed te maken.

Melkproducten en acne

Acne is een aandoening waarbij iemand veel last heeft van puistjes, die worden veroorzaakt door verstopte of ontstoken talgkliertjes. Er zijn mensen die er meer last van hebben dan anderen, of mensen die er op volwassen leeftijd last van hebben of krijgen.

Er wordt vaak naar verschillende voedingsmiddelen gewezen die vermeden zouden moeten worden omdat ze klachten kunnen verergeren. Voorbeelden hiervan zouden zijn chocolade, varkensvlees en melk(producten).

Er zijn verschillende studies waaruit kan worden aangetoond dat melk invloed kan hebben op acne. Dit komt omdat melk de hormoonbalans in het lichaam zou verstoren. Toch is het nog altijd onduidelijk of de producten de klachten veroorzaken of verergeren. Heb je last van puistjes, dan kan het de moeite waard zijn je glas melk even te laten staan om te kijken of dit verbetering oplevert.

Hormonen in koemelk

Ja, er zitten hormonen in koemelk. Deze hormonen komen van nature voor bij koeien. Deze hormonen regelen allerlei functies, denk bijvoorbeeld aan de spijsvertering of de waterhuishouding.

In Nederland is het verboden om extra hormonen toe te dienen, om te voorkomen dat je niet te veel binnen kunt krijgen. Dit wordt streng gecontroleerd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Zijn deze hormonen schadelijk?

De hoeveelheid hormonen die van nature aanwezig is heeft geen invloed op je gezondheid. Dit komt omdat het gaat om een kleine hoeveelheid. Wanneer je daarentegen wél te veel hormonen binnenkrijgt, kan dit effect hebben op je gezondheid. Het kan bijvoorbeeld schadelijk zijn voor de hormoonhuishouding en de weerstand.

Om te voorkomen dat Nederlanders te veel hormonen binnenkrijgen, is het verboden om extra hormonen toe te dienen.

Melkvervangers

Wellicht ben je erachter gekomen dat je lactose-intolerant bent. Wat nu? Je gaat melk misschien best wel missen, want je bent zo gewend het te drinken. Geen nood! Er zijn tegenwoordig erg goede vervangers te koop. Zowel in de supermarkt als bij de natuurwinkel kan je kiezen uit allerlei varianten 'melk,' zonder lactose of andere dierlijke producten. Je kan bijvoorbeeld kiezen uit:

• sojamelk
• amandelmelk
• rijstmelk
• havermelk
• quinoamelk

Het is misschien eventjes wennen, maar je komt er snel achter dat deze melksoorten te gebruiken zijn voor alles wat je ook met koemelk deed. Denk aan taarten bakken, pap koken of milkshakes maken. Je hoeft dus niks te missen. Let er wel op dat je in je voedingspatroon alle voedingsstoffen binnenkrijgt.