Het imago van gluten is niet onbesmet. Gluten sensitiviteit en coeliakie zijn aandoeningen die veel in de publiciteit staan. Maar betekent de media-aandacht dat gluten ook echt ongezond zijn en je ze het beste uit je voeding kunt schrappen? Of verdienen ze toch meer positieve belangstelling? De antwoorden op deze vragen (en meer) lees je in dit artikel.
Gluten: Glutenvrij dieet, Intolerantie en Overgevoeligheid
Geschreven door Gerdy Beelen, Gezondheidswetenschapper & Eigenaar LITE LeefstijladviesBSc Health and society, HBO niveau Voedingsdeskundige
Wat zijn gluten?
Gluten zijn een samenstelling van verschillende eiwitten. Deze eiwitcombinatie kom je tegen in alle graansoorten van de tarwefamilie. Dat houdt in dat gluten ook in rogge, spelt of gerst voorkomen. Tot grote vreugde van bakkers, pizzabakkers en pastamakers.
Gluten maken het deeg namelijk elastisch en luchtig. Ze zorgen dus voor de aangename structuur van gebak, brood, pizzabodems en pasta. Bovendien heeft de eiwitcombinatie geen nadelige gevolgen voor je gezondheid, tenzij je een glutenintolerantie hebt.
Wist je dat...
...gluten in het Latijn ‘lijm’ betekent? Dit is niet zonder reden, want deze eiwitcombinatie heeft een plakkerige eigenschap. Je merkt dit bij het kneden van het deeg voor tarwebrood of pizza's. Dit deeg is zó flexibel dat het lijkt alsof het aan elkaar is gelijmd.
Gluten, waar zitten ze in?
Gluten zitten in allerlei producten waarvoor tarwesoorten zijn gebruikt. Behalve in broodproducten die zijn gemaakt van tarwe, rogge, spelt of gerst, kun je deze eiwitten in allerlei andere etenswaren vinden. Dit komt omdat het meel van tarwe en aanverwante granen in veel producten worden gebruikt.
Powered by FitChef
Zo staat de Italiaanse keuken bol van de gluten. Van lasagne tot pizza en van tagliatelle tot spaghetti: in alle pastasoorten vind je de eiwitten. Ook een rijstvervanger als couscous heeft gluten. Wil je ontbijten met muesli of cruesli? Ook dan eet je gluten.
Verder zitten gluten in veelgebruikte ingrediënten zoals paneermiddel en bindmiddel. Ook is in kant-en-klaarproducten, zoals sauzen en soepen uit een zakje of pakje, meestal tarwe verwerkt. En ook de vruchtenyoghurt uit de supermarkt of dat heerlijke kant-en-klaargerecht met gesmolten kaas is vaak niet glutenvrij.
Wist je dat...
...tarwe voor het grootste deel uit gluten bestaat? De graansoort kan namelijk tot 65% van deze eiwitcombinatie bevatten.
Zijn gluten gezond of ongezond?
Het eten van gluten levert geen nadelen voor je gezondheid op. Voor je lichaam zijn het gewone eiwitten. Je spijsvertering gaat er dus net zo mee om als met de eiwitten uit bijvoorbeeld een ei.
Dat is alleen anders als je overgevoelig bent voor gluten. De enige oplossing is dan om een glutenvrij dieet te gaan volgen.
Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!
Hoe gezond eet jij?
Doe de quiz en kom er in enkele minuten achter! Ook ontvang je een persoonlijk advies waarin staat hoe je je eetpatroon kunt verbeteren.
Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!
Wil jij graag je gezondheid verbeteren?
Gebruik onze gratis Matching tool om de voedingsexpert te vinden die jou het beste kan ondersteunen.
Ga naar de Matching tool
Vind jouw ideale voedingsexpert
Zomaar je gluten uit je voeding schrappen, is overigens niet aan te raden. Dit omdat volle granen belangrijk zijn voor de vezels in je voeding. Ook zijn ze een bron van vitaminen en jodium.
Glutenvrij eten is dan ook niet geschikt als dieet om af te vallen of om gezonder te leven. Hoewel je dat wel zou kunnen denken, door de hype die sinds enkele jaren om het glutenvrij dieet heen hangt.
Geen gluten eten is alleen aan te raden bij overgevoeligheid voor de eiwitcombinatie. Doe dit dan wel in overleg met je huisarts. Zo kun je zorgen dat je voeding evenwichtig blijft en je geen tekorten krijgt aan vezels, vitaminen en mineralen.
Overgevoeligheid voor gluten: van sensitief tot auto-immuunziekte
Wanneer je lichaam gluten niet goed verdraagt, kan dat in twee gradaties. Je kunt een glutensensitiviteit of je kunt coeliakie hebben. De laatste variant wordt ook wel glutenintolerantie genoemd. Wij leggen je hieronder de verschillen tussen sensitiviteit of intolerantie voor gluten uit.
Wist je dat...
...de kans dat gluten ongezond voor je zijn, vrij klein is? In Nederland heeft namelijk maar 1 op de 100 inwoners coeliakie.
Glutensensitiviteit
Bij deze aandoening kan je lichaam gluten niet goed verdragen. Je merkt dat doordat je last krijgt van darmklachten na het eten van gluten. Ook kun je je vermoeid voelen. Verder kunnen er symptomen optreden als hoofdpijn, gewrichtspijn, gevoelloosheid van je ledematen en een onheldere geest.
Glutensensitiviteit kan niet via een medische diagnose worden aangetoond. Je zult dus eerst een glutenvrij dieet moeten volgen om te ontdekken of je je daardoor beter gaat voelen.
Coeliakie
Coeliakie of glutenintolerantie is een aandoening waarbij je gluten absoluut niet verdraagt. Hoewel dit ook vaak glutenallergie wordt genoemd, is het feitelijk gezien geen allergie. Coeliakie is namelijk een auto-immuunziekte waarbij je darmvlokken worden beschadigd als ze in aanraking komen met gluten.
De beschadigingen kunnen leiden tot ontstekingen in je dunne darm. Hierdoor ontstaat er een gevaarlijke situatie voor je gezondheid, omdat je darm niet goed alle voedingsstoffen kan opnemen. Het gevolg is een tekort aan vitamines en mineralen.
Niet iedereen krijgt dezelfde symptomen bij coeliakie. De klachten die je bij deze aandoening kunt ervaren zijn onder andere een opgezette buik en buikpijn. Verder kan je ontlasting ontregeld zijn waardoor je last krijgt van diarree, verstopping, of winderigheid.
Ook een verminderde eetlust komt voor bij coeliakie, net als jeukende blaasjes op je huid, gewichtsverlies, aften in je mond, aantasting van je tandglazuur of gewrichtspijn. Is de coeliakie vergevorderd en is je darmwand aangetast? Dan zijn bloedarmoede en botontkalking mogelijk.
Wist je dat...
...zelfs producten zonder gluten een reactie bij mensen met coeliakie kunnen veroorzaken? Dit komt vaak door kruisbesmetting doordat hetzelfde keukengerei wordt gebruikt als voor glutenhoudende producten.
Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!
Hoe gezond eet jij?
Doe de quiz en kom er in enkele minuten achter! Ook ontvang je een persoonlijk advies waarin staat hoe je je eetpatroon kunt verbeteren.
Benieuwd hoe gezond jij echt eet? Doe de quiz!
Wel of geen glutenvrij dieet?
Wanneer je glutensensitiviteit hebt, zul je je beter voelen als je gluten laat staan. Bij coeliakie moet je echter absoluut een glutenvrij dieet volgen vanwege de gezondheidsrisico's. Bij deze aandoening kun je namelijk al van een klein kruimeltje tarwebrood klachten krijgen.
Bij coeliakie moet je dus ook oppassen voor onzichtbare gluten in producten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan havermout of mais. In deze gewassen zelf zitten geen gluten, maar als er bijvoorbeeld meel van wordt gemaakt, kunnen deze granen er tijdens het productieproces toch in contact komen met deze eiwitten
Heb je glutensensitiviteit of coeliakie? Let dan ook op het eten van vleeswaren, ijs en snoepjes. Verder kunnen er gluten in producten zitten waarvan je het niet zo snel verwacht, zoals tandpasta, lipgloss en medicijnen.
Wat kun je eten bij een glutenvrij dieet?
Hoewel er in heel veel producten gluten zitten, kun je toch een gevarieerd en gezond eetpatroon hebben zonder deze eiwitten. Zo kun je de volgende producten eten, als ze maar onbewerkt zijn:
- Groenten
- Fruit
- Peulvruchten
- Aardappels
- Noten
- Pitten
- Zaden
- Melk
- Yoghurt
- Kaas
- Vlees
- Gevogelte
- Eieren
- Tofu
Je kunt ook gerust je eten bereiden met olie en boter. Verder kun je je gerecht op smaak brengen met kruiden en specerijen. Maar let hierbij op dat er geen toevoegingen zijn waarin gluten kunnen zitten.
Qua drank heb je in een glutenvrij dieet ook veel keuze. Zo kun je genieten van koffie, wijn, gedistilleerd en puur vruchtensap. Ook thee en frisdrank kunnen glutenvrij zijn, maar check voor de zekerheid eerst de ingrediënten op het etiket. Er zijn namelijk diverse soorten thee en frisdrank die wel gluten bevatten.
Verder zijn er veel producten, die traditioneel gluten bevatten, in een glutenvrije versie verkrijgbaar. Zo bestaan pasta- en broodsoorten zonder gluten.
Er bestaat een erkend label dat staat voor een glutenvrij product. Dit is het zogenaamde Crossed Grain keurmerk.
Een glutenvrij dieet: alleen nodig bij overgevoeligheid
Gluten zijn dus een eiwitcombinatie die je lichaam prima kan verwerken en zijn dus niet ongezond. Een glutenvrij dieet is alleen nodig wanneer je een glutensensitiviteit hebt of coeliakie. Moet je zonder gluten door het leven? Schakel dan een diëtist in, zodat je zeker weet dat je alle noodzakelijke voedingsstoffen binnenkrijgt.
