Bijnieruitputting wordt wel 'de ziekte van deze tijd' genoemd. Het lijkt een epidemie te worden en veel mensen zijn zich er niet eens bewust van dat ze rondlopen met deze aandoening. Dat komt onder meer doordat veel huisartsen er nog niet bekend mee zijn of er niet echt in geloven. Gelukkig lijkt hier verandering in te komen.
Dat de bijnieren uitgeput kunnen raken werd aan het begin van de 20ste eeuw al ontdekt maar pas in 1998 kwam er echt aandacht voor door de bestseller 'Bijnieruitputting: het stressyndroom van de 21e eeuw' van de chiropractor James Wilson.
Heb jij het gevoel dat je je door de dag heen moet slepen; dat je uitgeblust bent? Heb je allerlei klachten waarvan je de oorzaak maar niet kunt achterhalen? Dan raden wij je aan om dit artikel eens te lezen en wie weet kom je dichterbij de aard van jouw klachten.
In dit artikel over bijnieruitputting ligt de focus op cortisol en aldosterone. Cortisol is betrokken bij veel processen in het lichaam, bijvoorbeeld bij het reageren op stress en het herstellen van stress. Het hormoon zorgt ervoor dat er energie wordt vrijgemaakt om alert te kunnen reageren en zorgt ook weer voor het herstel na stress. Daarbij is cortisol verantwoordelijk voor het hongergevoel in de morgen, de vertering van voedsel, het slaap-waakritme en het immuunsysteem (cortisol is een ontstekingsremmer).
Aldosterone is een (steroïde)hormoon van de bijnierschors dat zorgt voor het regelen van de water- en zoutbalans (kalium-natrium balans) in het lichaam, en voor een regelmatige bloeddruk. Aldosterone geeft een seintje aan de nieren als er meer of minder zout mag worden uitgescheiden via de urine.
Symptomen bijnieruitputting
Bijnieruitputting is een syndroom; een verzameling van symptomen. Deze symptomen bouwen zich vaak langzaam op, gedurende enkele maanden. Bijnieruitputting kan ook plotseling opkomen (acute bijnieruitputting).
De klachten verschillen per persoon. Veel van onderstaande klachten zijn ook gerelateerd aan schildklierklachten.
- Moe bij het opstaan
- Gewichtstoename en moeite met afvallen (overactieve bijnieren)
- Gewichtsverlies en verminderde eetlust (uitgeputte bijnieren)
- Haaruitval
- Ademhalingsproblemen
- Verlangen naar zoetigheid en/of zout
- Uitputting
- Lang herstel nodig hebben van bijvoorbeeld griep
- Misselijkheid en overgeven
- Diarree
- Uitdroging
- Hoofdpijn
- Stemmingswisselingen
- Opgeblazen gevoel
- Geen zin hebben in seks
- Moeite met concentreren
- Angstgevoelens
- Oorsuizen
- Schimmelinfecties zoals Candida
- Parasieten
- Duizeligheid en flauwvallen
- (Voedsel)allergieën
- Vocht vasthouden
- Slecht slapen
- Gewrichtsklachten
- Lage bloeddruk
- Menstruatieklachten
- Droge huid en droog haar
- Pigmentvlekken
- Kouwelijk zijn
- Stijfheid
- (Lage) rugpijn
- Spierzwakte
Bijnieruitputting komt voor in alle leeftijdsgroepen en zowel bij mannen als bij vrouwen. Toch komt het vaker voor bij vrouwen boven de 40 jaar. Dit komt doordat de hormoonspiegel in de eierstokken na je 40ste begint te dalen en je bijnieren de hormoonproductie van de eierstokken moeten overnemen. Ze gaan dan harder werken, waardoor ze ook sneller uitgeput zijn.
Chronische stress
De bijnieren raken overbelast door het constant moeten produceren van stresshormonen (cortisol), en raken uitgeput. Daardoor kunnen ze op den duur nog nauwelijks cortisol en aldosterone aanmaken. Zo ontstaat een tekort aan cortisol en aldosterone, met alle gezondheidsgevaren van dien.
Bijnieruitputting is een mildere versie van de ziekte van Addison, waarbij de bijnieren nog nauwelijks cortisol produceren. Bijnieruitputting wordt ook wel een burn-out genoemd.
Voeding
Ongezonde en onvolledige voeding behoort ook tot de oorzaken van bijnieruitputting. Voorbeelden hiervan zijn een overdaad aan bewerkte en suikerrijke voeding. Maar ook een tekort aan bepaalde vitaminen, mineralen en goede vetten zoals omega 3.
Omega 3-vetzuren
Een tekort aan omega 3 kan voor ontstekingen zorgen. Dit wordt door je lijf ervaren als stress. Om met deze stress om te kunnen gaan, gaan je bijnieren hard aan de slag met het aanmaken van hormonen. Dit verhoogt de druk op je bijnieren.
Door je omega 3-level weer op orde te brengen, verlaag je deze druk. Dit kun je doen door voeding te eten die rijk is aan omega 3-vetzuren, zoals vette vis en schaal- en schelpdieren.
Eet je geen vis en schelpdieren? Dan kan een kwalitatief hoogwaardig omega 3-supplement wat voor jou zijn.
Andere mogelijke oorzaken
Onderzoekers hebben de afgelopen decennia meer (mogelijke) oorzaken gevonden voor bijnieruitputting. Je kunt dan denken aan het gebruik van bepaalde medicijnen, tuberculose en andere infecties/bloedingen in de bijnieren en milieuverontreiniging zoals kwikvergiftiging.
Ook auto-immuunreacties kunnen de bijnieren uitputten. Het lichaam beschouwt de bijnierschors in dat geval als lichaamsvreemd en zet de aanval in. Fibromyalgie is een voorbeeld van een auto-immuunziekte.
Bijnieren en schildklieren vormen een nauw verband met elkaar. Bijnieruitputting heeft een zeer negatieve invloed op de schildklier. Wanneer je een tekort aan schildklierhormonen hebt, kan het dus goed zijn dat je bijnieren ook zijn uitgeput.
Behandeling bijnieruitputting
Bij een bezoek aan de huisarts zal je medische geschiedenis uitgebreid worden besproken en je klachten in kaart worden gebracht. Het is handig als je hier van tevoren al een lijstje van hebt bijgehouden, met daarbij ook eventuele vragen die je hebt voor je huisarts.
Testen op bijnieruitputting
Vervolgens kunnen er verschillende tests worden uitgevoerd om te kijken of bijnieruitputting de bron is van je klachten.
- Bloeddruktest Bloed testen kun je eventueel al thuis doen als je een bloeddrukpompje hebt. Bij gezonde mensen stijgt de bloeddruk bij het opstaan. In het geval van bijnieruitputting stijgt de bloeddruk nauwelijks of daalt zelfs in ernstige gevallen. Je kunt dus je bloeddruk meten gelijk na het opstaan.
- Speekseltest Een speekseltest kan worden gebruikt om onder andere het cortisolniveau te meten. Dit wordt 4 keer op één dag gemeten omdat je cortisolgehalte daalt gedurende de dag en het belangrijk is om deze daling waar te nemen om tot een eventuele diagnose te komen. Tip: zorg dat je van tevoren goed drinkt en geen droge mond hebt.
- ACTH-stimulatietest Bij een ACTH-stimulatietest wordt eerst het cortisol in je bloed gemeten. Vervolgens krijg je een injectie met de synthetische stof ACTH (adrenocorticotroop hormoon). ACTH is een stofje dat een signaal geeft aan de bijnieren om cortisol aan te maken. 30 minuten na de ACTH-injectie wordt het cortisolgehalte nog een keer gemeten. Als de injectie met ACTH niet of nauwelijks gewerkt heeft, dan betekent dat dus dat je bijnieren niet of nauwelijks meer cortisol aanmaken en uitgeput zijn.
- Pupilreflex test Als er in een donkere ruimte plotseling licht op je ogen valt, knijpen de pupillen zich samen. Hoe langer de pupillen zich kunnen samentrekken, hoe beter je bijnieren functioneren. Als je pupillen binnen een paar seconden alweer groot worden, dan bestaat de kans dat je last hebt van bijnieruitputting.
- CT-scan Een CT-scan wordt gebruikt om de bijnieren te controleren op afwijkingen.
Tests moeten worden uitgevoerd op een routine dag. Dat wil zeggen dat je niet net die week een zwaar examen hebt of dat je bijvoorbeeld griep hebt.
Voeding bij bijnieruitputting
Voeding die je bloedsuiker normaliseert, veel goede vetten bevat (omega 3-vetzuren zoals die in koolzaadolie, vette vis, avocado, noten en algen) is aan te raden. Eet geen bewerkte en suikerrijke voeding, geen producten die gisten bevatten (zoals brood), geen koffie en alcohol en aanvullend Himalayazout of Keltisch zeezout gebruiken om je zoutgehalte weer op peil te krijgen.
Er zijn diverse 'diëten' die je bij bijnieruitputting kunt volgen, zoals het hormoonbalans dieet, het Candida dieet, het histamine dieet of het bloedgroepdieet. Het is ook aan te raden om voedingssupplementen te slikken, zoals vitamine B, D en E, magnesium, selenium, zink, krillolie en chlorella.
Verder kun je bijnierschorsextracten slikken (van de bijnieren van runderen), rhodiola (rozewortel) en acerolapoeder (van de acerola kers). Diverse essentiële oliën (zoals endoflex) kunnen een positieve werking hebben in het geval van bijnieruitputting, evenals Chinese kruiden, probiotica, zoethoutwortelthee en oilpulling (de mond spoelen met olie).
Aanpassing leefstijl en gedrag
Als je bijnieruitputting hebt, vraagt dit om aanpassingen in je leefstijl. Zaken als beweging, buitenlucht, voldoende slaap, mediteren, yoga en acupunctuur kunnen je levenskwaliteit enorm verbeteren.
Door te ontspannen onderbreek je de stressreactie van het lichaam. Je lichaam krijgt de tijd om zich te herstellen. Ontspanning houdt in dat je tijd in je dagelijkse leven inplant waarin je niet bezig bent met alledaagse werkzaamheden.
Patiënten hebben ook baat gehad bij Emotion Free Techniques (een vorm van gedragstherapie waarbij er wordt geklopt op energie drukpunten) en een EMR (geluidsgolven) behandeling.
Hoog empathische en hoog sensitieve mensen lopen vaak meer risico op bijnieruitputting. Belangrijk is om om te leren gaan met stress, en bijvoorbeeld medelijden en mededogen goed te kunnen onderscheiden zodat je minder kans hebt om uitgeput te raken.
